پس از آنکه امام حسین علیهالسلام و یارانش به شهادت رسیدند، عمر سعد دستور داد، سرهای شهیدان را از بدن جدا نمودند، و آنها را بین نمایندگان چند قبیله تقسیم نمود، تا نزد عبیدالله بن زیاد ببرند، و از او جایزه بگیرند.
به قبیله کنده، که رییس و نمایندهی آنها «قیس بن اشعث» بود، سیزده سر بریده دادند، به قبیله هوازن که رییس و نماینده آنها «شمر» بود دوازده سر بریده دادند، به قبیلهی تمیم هفده سر بریده دادند، و به بنیاسد، شانزده سر بریده دادند، و به قبیلهی مذحج هفت سر دادند (که مجموع آنها 65 سر بریده شد) و بقیه سرها را به دیگران دادند. (1).
سر مقدس امام حسین علیهالسلام توسط خولی بن یزید اصبحی، زودتر از همه به کوفه نزد ابنزیاد برده شد، و سایر سرها را شمر و قیس و عمرو بن حجاج به کوفه بردند. (2).
در مورد سر نورانی حضرت عباس علیهالسلام از متون مقاتل بر میآید که آن سر نازنین را همراه سر مقدس امام حسین علیهالسلام بر سر نیزه نموده به کوفه نزد ابنزیاد بردند، سپس به شام نزد یزید بردند، و پس از مدتی، آن را در قبرستان بابالصغیر دمشق دفن کردند، و یا به امام سجاد علیهالسلام سپردند و آن حضرت در اربعین آن را همراه سر بریدهی امام حسین علیهالسلام به کربلا آورد، و به بدنهایشان ملحق نمود.
در این باره مطالب دیگری به نقل از قاسم بن اصبغ بن نباته نقل شده
که چون بیاعتبار به نظر رسید از ذکر آن خودداری شد.
در مورد محل دفن سر نازنین آن حضرت دو قول است که در بالا ذکر شد، در اینجا توجه شما را به نظریهی مرحوم علامه سید محسن امین، صاحب کتاب اعیان الشیعه، جلب میکنیم، او مینویسد:
در دمشق، در قبرستان باب الصغیر، در یکی از مقبرهها (که اکنون برای زائران، مشخص شده) در سال 1321 هـ ق (96 سال قبل) سنگی در جنب در آن مقبره، قرار داشت، و بر آن چنین حک شده بود:
هذا مدفن رأس العباس بن علی، و رأس علی بن الحسین الاکبر، و رأس حبیب بن مظاهر؛
اینجا محل دفن سرهای: عباس فرزند علی علیهالسلام و مدفن سر علیاکبر فرزند امام حسین علیهالسلام و مدفن سر حبیب بن مظاهر است.
سپس مینویسد: پس از مدتی این آرامگاه، ویران شد، و مدتی بعد آن را مجددا ساختند، در این میان آن سنگ مذکور، از میان رفت و گم شد، و در ساختمان جدید، ضریحی بر قبر سرها نهادند، و اسامی بسیاری از شهدای کربلا را نیز در آن نوشتهاند و آنجا را مدفن سرهای همهی آنها معرفی کردهاند. (3).
ولی حقیقت این است که به ظن قوی، این مقبره مطابق نوشتهی آن سنگ گم شده، مدفن سه سر مطهر مذکور (سر مطهر عباس و علیاکبر و حبیب بن مظاهر) است، که به دستور یزید، پس از گردش این سرها در دمشق، سرانجام در آنجا دفن گردید، خداوند به حقیقت امر آگاهتر است.» (4).
مرحوم علامه سید عبدالرزاق مقرم، پس از نقل نظریه علامه سید محسن امین (ره) مینویسد: «اگر ایشان کتاب «حبیب السیر» را میدید، معتقد میشد که سرهای شهداء در آرامگاه مذکور در دمشق، دفن نشدهاند، بلکه توسط امام سجاد علیهالسلام به کربلا برده شده و به پیکرهای خود ملحق شدهاند…»
سپس مینویسد: «بعید نیست که آرامگاه منسوب به سرهای شهدای کربلا در بابالصغیر دمشق، محلی بوده، که سرهای شهدا را در آن جا آویزان کرده بودند.» (5).
اما در مورد سر مقدس امام حسین علیهالسلام سیرهی عملی علمای شیعه آن است که به کربلا آورده شده و توسط امام سجاد علیهالسلام به پیکر مطهر آن حضرت، ملحق شدهاند. (6).
1) لهوف سید بن طاووس، ص 81 – بحار، ج 45، ص 62.
2) ارشاد شیخ مفید، مقتل الحسین مقرم، ص 274 و 275.
3) نگارنده: حدود یک سال قبل که به سوریه سفر کرده بودم، این آرامگاه را از نزدیک دیدم، که در آنجا نوشته بود؛ اینجا مدفن سرهای شانزده تن از شهدای کربلاست که عبارتند از: حضرت عباس، حضرت قاسم، حضرت علیاکبر، عمر بن علی، عبدالله بن علی، حر بن ریاحی، محمد بن علی، عبدالله بن عون، محمد بن مسلم، عبدالله بن عقیل، حسین بن عبدالله، حبیب بن مظاهر، علی بن ابیبکر، عثمان بن علی، جعفر بن عقیل و جعفر بن علی (سلام الله علیهم جمیعا(.
4) اعیان الشیعه، چاپ قدیم، ج 4، ص 290 و چاپ جدید، ج 1، ص 627.
5) ترجمه العباس سردار کربلا، ص 319 و 320.
6) لهوف، سید بن طاووس، ص 195.
