حضرت علی علیهالسلام سه برادر، به ترتیب به نامهای: طالب، عقیل، و جعفر داشت، و هر کدام از آنها نسبت به همدیگر، ده سال تفاوت سن داشتند، از این رو عقیل بیست سال از علی علیهالسلام بزرگتر بود، پیامبر صلی الله علیه و آله عقیل را دوست داشت، و میفرمود: «عقیل را از دو جهت دوست دارم، یکی از این رو که عمویم ابوطالب او را دوست داشت، دیگر اینکه فرزندش (مسلم علیهالسلام) در راه محبت حسین علیهالسلام کشته میشود.» (1).
عقیل دو ویژگی شاخص داشت و همگان او را به این دو ویژگی میشناختند:
ا- نسب شناس بود و در شناخت اصالت خانوادهها و عدم اصالت آنها، اطلاعات دقیق و وسیع داشت.
2- حاضر جوابی و صراحت لهجه و قاطعیت عجیبی داشت، و معاندان را با هوشمندی مخصوص منکوب میکرد. به عنوان نمونه، روزی در مجلس معاویه، عقیل به معاویه گفت: «آن کس که در طرف راست تو نشسته است کیست؟»
معاویه: او عمروعاص است.
عقیل: او همان است که شش نفر او را به عنوان فرزند خود ادعا میکنند، تا اینکه قصاب قریش بر دیگران پیروز شد، او را فرزند خود خواند.
سپس پرسید: آن دیگری کیست؟
معاویه: او ضحاک بن قیس است.
عقیل: پدر او در برجهاندن گوسفندان نر بر ماده، استاد بود. اینک بگو آن دیگری کیست؟
معاویه: او ابوموسی اشعری است.
عقیل: او پسر همان زنی است که بسیار دزدی میکرد… (2).
به این ترتیب میبینیم، عقیل هم نسب شناس بود، هم قاطع و صریح اللهجه که بینی دشمنان کینهتوز را در فرصتهای به دست
آمده، به خاک میمالید.
حضرت علی علیهالسلام برای انتخاب همسر اصیل و شجاع، با برادرش عقیل، مشورت نمود، و از او خواست در این مورد او را یاری کند، و در تعبیرها آمده؛ علی علیهالسلام به عقیل فرمود:
أنظر لی امرءة قد ولدتها الفحولة من العرب، لاتزوجها فتلد لی غلاما فارسا؛
زنی را برای من در نظر بگیر که از برجستگان و شجاع زادگان عرب باشد، تا او را همسر خود گردانم و از او دارای فرزندی دلاور و جنگجو شوم.
عقیل فاطمه دختر حزام بن خالد را که بعدها به امالبنین (مادر حضرت عباس و سه پسر دیگر) معروف گردید، و از خاندان شجاع بنیکلاب بود، معرفی کرد و همین شناسایی موجب شد که علی علیهالسلام از امالبنین خواستگاری کرد، او و خاندانش پاسخ مثبت دادند، و علی علیهالسلام با او ازدواج کرد. (3).
1) امالی صدوق، مجلس 27.
2) شرح نهجالبلاغه ابن ابیالحدید، ج 1، ص 184 و 185.
3) تنقیح المقال، ج 3، فصل النساء، ص 70.
