در منابع اسلامی، در باب لزوم محبت و احترام به اهل بیت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) سفارشهای مؤکدی وجود دارد، چندان که در کتاب «جنة النعیم» از محمد بن یعقوق کلینی نقل شده که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در آخر خطبهای، آشکارا فرمودند: «ای مردم تعظیم و احترام نمایید اهل بیت رسول (صلی الله علیه و آله) در زندگی من و بعد از من،…» (فقیه محمدی: 1378، ص 52(. یکی از ویژگیهای اجتماعی مردم تهران نیز توجه فراوان به شعائر مذهبی، بخصوص به اماکن متبرکه و بقاع امامزادگان است.
طبق گزارشی، در گذشته در تهران و اطراف آن بیش از چهارصد امامزاده و بقعه متبرکه وجود داشته است (شهر ری: 1367، ج 1، ص 429(. به طوری که هر یک از محلههای تهران یا دارای امامزادهای مخصوص به خود بوده یا نزدیک به امامزاده و زیارتگاهی مقدس قرار داشته است. بر اساس تحقیقات انجام شده تا دوره برپایی حصار شاه طهماسبی در محدوده تهران، 16 امامزاده و زیارتگاه مقدس وجود داشته است که به شرح ذیل نام برده شدهاند:
امامزاده یحیی واقع در مشرق تهران، امامزاده زید در جنوب، بقعه سید نصرالدین در جنوب غربی، بقعه سید اسماعیل در جنوب شرقی، بقعه سید ولی در بازار، بقعه سید ابراهیم در گود زنبورک خانه، امامزاده روح الله بن موسی الکاظم در خیابان باب همایون، بقعه هفت تن در بازار پایین چهار سوق بزرگ، بقعه چهل تن در بازار میان چهار سوق بزرگ و سید اسماعیل، زیارتگاه پیر عطار در عودلاجان محله کلیمیان، بقعه کوچک هفت دختران در سرچشمه نزدیک تکیه
رضاقلی خان، سقاخانه نوروز خان واقع در جلوخان شمالی مسجد شاه و احتمالا با سابقه پیش از تاریخ، بقعه امامزاده غیبی که با ساختن میدان سپه از میان رفت، بقعه سید ملک خاتون، و امامزاده اهل بن علی. همچنین در ذیل همین تحقیق تعداد سقاخانههای مهم تهران در این دوران، سه باب ذکر شده است (تکمیل همایون: 1377، ص 143 – 144(.
از تحقیق میدانی که در مورد تعدادی از اماکن متبرکه تهران به عمل آمده، چنین استنباط میشود که از قدیم الایام اکثر آنها در مجموعه بناهای خود، واجد آبخوریهایی، هرچند کوچک و محقر بودهاند. ولی اکنون مدتهاست که آب لولهکشی و آبسردکنهای برقی، این وظیفه را عهدهدار گشتهاند و به همین علت از چگونگی وضعیت اولیه آنها اطلاع چندانی در دست نیست. همچنین اکثر سقاخانههای منسوب به این بقاع متبرکه، که به هدف استعانت از موکلان مقدس این اماکن بنا شده بودند؛ در کوچههای اطراف و جنب این زیارتگاه قرار داشتهاند که متأسفانه در نتیجه تغییر بافت محلهها و کوچههای اطراف، اغلب این سقاخانهها ویران شده به تدریج نیز به فراموشی سپرده شدهاند. به طوری که امروزه حتی کمتر نامی از آنها باقی است. نظر به شهرت نسبی بعضی از این اماکن، در این قسمت از بحث، بر اساس مدارک موجود به شرح چگونگی وضعیت تعدادی از سقاخانههای منسوب به این زیارتگاه، پرداخته میشود.
