از جمله سقاخانههای دایر در شهر ری، میتوان به سقاخانهی واقع در بازار شهر، که جنب حرم مطهر شریفه حضرت عبدالعظیم (سلام الله علیه) قرار دارد، اشاره کرد. این سقاخانه که به گفته افراد محلی قدیمی بیش از 70 سال دارد و بعید نیست که حتی قدمتی برابر با خود بازار نیز داشته باشد (1) به تازگی بازسازی و نوسازی شده و شکل اتاقک مانند آن تغییرات کلی پیدا کرده است.
آنچه که در نظر اول با وجود هیأت فعلی سقاخانه بازار، چشم هر بینندهای را به خود جلب میکند، دو قاب کاشی نسبتا بزرگ دیواری واقع در دو جنب سقاخانه است که منقوش به مناظرهی از دشت کربلا و تمثالهایی از حضرت محمد و حضرت عباس (علیهالسلام) در منظرهای از وقایع کربلا است. به طوری که افراد محلی میگویند این کاشینگارهها به تازگی، به جای کاشیکاری
های سقاخانه قدیمی، که در جریان نوسازیهای گذر فرعی بازار تخریب گردید؛ ساخته شدهاند. متن کتیبه پای یکی از این کاشیکاریها، با این جمله «به یاد قیام جمهوری اسلامی کاشیکاری سقاخانه توسط محمد حسین پورزاده انجام شده«؛ این موضوع را تأیید میکند.
بر طبق اظهارات ساکنان و کسبه محل، این سقاخانه در گذشته بنایی دکانی شکل در نبش گذر فرعی بازار که حدودا در میانه بازار، راسته اصلی را قطع میکند، داشته است. در حال حاضر از فضای اتاقک شکل سقاخانه، اثری باقی نیست و دیوارهای کاشیکاری شده فوق، در ابتدای مدخل ورودی این بازارچهی فرعی، که عریضتر نیز شده، جای گرفتهاند. گویا سقاخانه قدیمی واجد شمعخانه و منبع آبی سنگی ساروجی نیز بوده، که ابتدا مخزن فلزی شیرداری جان آن را گرفته و بعد در جریان بازسازی، برداشته شده و به جای آن در پایین دیوار سمت چپ گذر فرعی بازار، پیشآمدگی سکو مانندی ساخته شده است. فاضلاب شیرهای آب این سقاخانه از جویی پایین این دیوار، خارج شده به چاهی در کنار آن میریزد. از پنجرهها و سایر تجهیزات شمعخانه قدیمی این بنا نیز اثری موجود نیست. با این حال گویا هنوز زائران و مریدان مؤمنی هستند که در مناسبتهای خاص، اقدام به افروختن شمع در روی سکوی پایاب این سقاخانه میکنند.
1) بر اساس مدرک موجود احداث بازار به شکل فعلی در زمان شاه طهماسب و سال 942 هجری قمری صورت گرفته است (کریمان: 1349، ص 397(.
