پس از آشنایی اجمالی با زندگانی حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیهالسلام و همسر بزرگوارشامالبنین علیهاالسلام، لازم است مجملی از زندگانی حضرت امام حسن مجتبی علیهالسلام، امام دوم شیعیان جهان، و مختصری از زندگانی امام عظیم حسین بن علی بن ابیطالب علیهمالسلام را نیز در این فصل بیاوریم.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم «انی تارک فیکم الثقلین ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا بعدی و هما کتاب الله و أهل بیتی عترتی لن یفترقا حتی یردا علی الحوض، فاتقوا الله کیف تخلفونی…» (1).
من در میان شما دو چیز ثقیل باقی میگذارم، چنانچه به آن دو چنگ زنید هیچ گاه گمراه نخواهید شد. آن دو، کتاب خدا و اهل بیت و عترت من هستند، که هرگز از یکدیگر جدا نمیشوند تا در حوض کوثر بر من وارد گردند. پس از خدا بترسید و مراقب باشید که پس از من چگونه با این دو عمل خواهید کرد.
حدیث ثقلین از احادیث مسلم و قطعی است که به سندهای معتبر و عبارات مختلفی روایت شده و شیعه و سنی به صحت آن اعتراف و اتفاق دارند. از این حدیث و امثال آن چند مطلب استفاده میشود:
1. همان گونه که قرآن تا قیامت در بین مردم باقی میماند عترت پیغمبر نیز تا قیامت باقی خواهند ماند، یعنی هیچ زمانی زمین از وجود امام معصوم و رهبر حقیقی خالی نمیگردد.
2. پیغمبر اسلام به وسیلهی این دو امانت بزرگ تمام احتیاجات علمی و دینی
مسلمین را تأمین و اهل بیتش را به عنوان مرجع علم و دانش به مسلمین معرفی کرده و اقوال و اعمالشان را معتبر دانسته است.
3. قرآن و اهل بیت نباید از هم جدا شوند و هیچ مسلمانی حق ندارد از علوم اهل بیت اعراض کند و خودش را ارشاد و هدایت آنان بینیاز شمارد.
4. مردم اگر از اهلبیت اطاعت کنند و به اقوال آنان تمسک جویند گمراه نمیشوند و همیشه حق در نزد آنهاست.
5. جمیع احتیاجات دینی مردم در نزد اهل بیت موجود است و هر کس از آنها پیروی نماید در ضلالت واقع نمیشود و به سعادت حقیقی نایل میگردد. یعنی اهل بیت از خطا و اشتباه معصومند و به واسطهی همین قرینه معلوم میشود که: مراد از اهل بیت و عترت، تمام خویشان و اولاد پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم نیست.
بلکه افراد معینی میباشند که از جهت علوم دین کامل بوده و خطا و عصیان در ساحت وجودشان راه ندارد و صلاحیت رهبری را دارایند، و آنها عبارتند از علی بن ابیطالب و یازده فرزندش (2) که یکی پس از دیگری به امامت منصوب شدند. چنانچه در روایت نیز به همین معنی تفسیر شده است. از باب نمونه: ابنعباس میگوید به پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم گفتم خویشان تو که دوست داشتن آنها واجب است کیانند؟ فرمود: علی و فاطمه و حسن و حسین علیهمالسلام (3).
جابر میگوید: پیغمبر فرمود: خدا ذریهی هر پیغمبری را در صلب خودش قرار داد ولی ذریهی مرا در صلب علی علیهالسلام قرار داد (4).
بر وجوب تمسک به ثقلین، در روایات عامه 39 حدیث ذکر شده است و در روایات خاصه (یعنی شیعه) نیز 82 حدیث (5).
1) صحیح مسلم: جلد 7 صفحهی 122. و نیز احقاق الحق: جلد 9 ص 309 و ینابیع المودة: صفحهی 35 با مختصر تفاوت در الفاظ.
2) شیعه در اسلام: صفحهی 116.
3) ینابیع المودة: صفحهی 318 – 311؛ احقاق الحق: ج 9 صفحهی 379 – 309.
4) الفصول المهمة: صفحهی 25؛ عیون اخبار الرضا علیهالسلام: صفحهی 27.
5) ر. ک، غایة المرام: صفحهی 211 و 217.
